Bạn tự nhủ: "Ta phải ráng biết chút gì về cuộc cách mạng Pháp, về lịch sử hỏa xa hoặc những tác phẩm của John Keats (thi sĩ Anh ở thế kỷ 19)". Sau khi đã suốt ngày gắng sức lo cơm, áo, tự nhiên óc ta muốn suy nghĩ. Mà khó thay đổi cái của quỷ đó lắm.
Tới nhà, bạn không ăn ngay. Lẽ ấy có vẻ đương nhiên. Không có gì xảy ra tới thân thể, tâm hồn ta mà không đi qua bộ óc của ta, ta thấy vui hay buồn cũng nhờ óc, nên kiểm soát trí óc là việc quan trọng nhất.
Tôi ân hận cho bạn lắm, nhưng còn có chỗ để an ủi. Trái lại, chắc chắn là giá trị 8 giờ ở sở còn tăng lên là khác. Tôi tưởng tượng rằng phần đông những người có óc tò mò tìm hiểu đều hướng đến văn chương.
Người ta có thể 8 giờ dắt chó đi chơi mà suốt thời giờ nói là để dạo mát óc cứ phải suy nghĩ về việc 9 giờ 15 phải đọc sách, phải về sao cho khỏi trễ như vậy còn hứng thú gì nữa? Người ta phàn nàn thiếu năng lực tập trung tư tưởng, không ngờ rằng năng lực đó có thể luyện được. Tôi chỉ nhắc lại cho bạn đấy thôi.
Mỗi tuần học ba buổi tối rồi thỉnh thoảng đi nghe nhạc thì trong một năm, bạn sẽ biết ít nhiều về âm nhạc. Mặc dầu vậy, tôi vẫn phải viết vì cần phải viết. Tất cả các hiền nhân của mọi thời đều đồng ý về chỗ đó.
Nó chỉ cần thay đổi công việc, chứ không cần nghĩ, trừ những lúc ngủ. Tôi hoàn toàn tin chắc rằng phần đông người ta thiếu suy nghĩ hơn là thiếu cái gì khác. Mà cũng không ai lãnh nó nhiều hơn hoặc ít hơn bạn.
Có một tiểu thuyết Anh, do một nữ sĩ viết, vô cùng hay hơn hết thảy những tiểu thuyết của George Eliot Brontes, cả của Jane Austen, mà có lẽ bạn chưa đọc. Ai đã thấm nhuần các luật tiến hóa, hiểu rằng nhân luôn luôn sinh ra quả, tất sẽ coi biển là một nguyên tố mà hồi xưa là hơi nước, có lúc đã sôi lên và nhất định sẽ có lúc đông lại thành nước đá. Thường thường ông không yêu thích công việc của mình, may lắm là không ghét nó.
Tôi cho chính nhờ thấu hiểu chân lý ấy mà tôi khác con heo nằm vũng bùn kia. Trước khi tới bến xe, bạn phải kéo nó về có tới bốn chục lần. Nó đã là lòng bạn rung động và sẽ làm lòng bạn rung động.
Chương trình lập ra thì phải theo nhưng không được coi nó như một ngẫu tượng phải thờ. Những phút ấy phải thiêng liêng, hoàn toàn thiêng liêng như buổi tập diễn kịch hoặc một cuộc đấu quần vợt. Người ta không phải lúc nào cũng gắng sức hoài được".
Nếu bạn tưởng rằng cứ lấy giấy bút lập một thời dụng biểu tài tình là đạt được lý tưởng, thì thà bỏ phất hy vọng đó đi còn hơn. Mặc dầu vậy, tôi vẫn phải viết vì cần phải viết. Rồi, khi nó thấy bạn đổ mồ hôi trán, thình lình nó lăn ra, chết mà không kịp trối: "Tôi không chịu được nữa rồi".